5510 Sayılı Kanun’un 4/1-a, b ve c kapsamında sigortalılığı bulunan kişilerin, ilgili çalışmaları kapsamında ödenen sigorta primlerini geri alabilmeleri için bir takım şartlar söz konusudur. Aşağıdaki hallerden birinin varlığı halinde primlerin iadesi mümkündür.
Tavanı Aşan Primlerin İadesi Bakımından; 5510 sayılı Kanun madde 82/4 uyarınca sigortalıların talebi üzerine tavan tutar üzerinden hesaplanan tutarı aşan prim ödemeleri en geç iade talebi yapılan ayı takip eden ay içinde iade edilebilir.
Aylık prime esas kazanç tavanı 2022 yılı 1. dönemi için 37.530,00 TL, 2. dönemi için ise 48.532,50 TL’dir. İlgili tutar, asgari ücretin 7,5 katı olacak şekilde belirlenmektedir. Türkiye ile Sosyal Güvenlik Anlaşması olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenler tarafından yurt dışına gönderilen Türk işçiler için belirlenen PEK tavan tutarı da asgari ücretin 3 katı üzerinden hesaplanmaktadır.
Sigortalıların aynı dönemde 2 farklı işyerinde çalışması bulunduğu takdirde ödenen toplam prim tutarı, prime esas kazanç tavan tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarını aştığı görülebilmektedir. Tavanı aşan primlerin iade edilirken ilgili dönemlerde ödenenmiş olan işveren primleri hesaplama dışında tutulacak olup; ödenen işçi payları için kanuni faiz işletilmeyecektir. İade talebinde bulunan sigortalılara tavanı aşan kazancının %14 oranındaki sigorta priminin ve %1 oranındaki işsizlik sigortasının prim iadesi yapılabilecektir.
Yaşlılık Toptan Ödemesi Bakımından; 5510 sayılı Kanun’un 31. maddesi uyarınca ilgili Kanun 4/1-a, b ve bu kanuna göre ilk kez 4/1-c bentleri kapsamında sigortalı bulunanların çalıştığı işten ayrılan, işyerini kapatan veya devredenler ile ilgili kanunun 28. maddesinin 2. fıkrasının a bendinde belirtilmiş olan kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş şartının dolduğu halde malullük ve yaşlılık aylığına hak kazanamayan, sigortalıların başvurusu üzerine; 4/1-a ve 4/1-c kapsamında ise kendi adına bildirilen, 4/1-b kapsamında ise kendisinin ödemiş olduğu malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait olan tutarının ilgili kanunda açıklanan hesaplama yöntemleriyle toptan ödeme şeklinde verebilecektir.
Yaşlılık toptan ödemesinin hesaplanması kapsamına kısa vadeli sigorta primleri ve genel sağlık sigortası primleri dahil olmayacaktır. Ödemenin yapılmasından sonra çalışanın yeniden işe başlaması durumunda talep etmeleri ile yeniden ilgili SGK ödemeleri toptan ödeme olarak iade edilebilecektir.
Ölüm Toptan Ödemesi Bakımından; 5510 sayılı Kanun’un 36. maddesi uyarınca 4/1-a ve 4/1-b kapsamındaki sigortalılar ile kanuna göre ilk defa 4/1-c kapsamında sigortalı olanlardan ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlamaması durumunda ölüm tarihi esas alınarak 4/1-a ve c bentleri kapsamındaysa kendi adına bildirilen, b bendi kapsamındaysa ödediği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, ilgili kanunda hesaplama yöntemleriyle sigortalının hak sahipliği şartlarını taşıyan eşe, çocuklara, ana ve babasına yine kanunun öngördüğü hisseler oranında verilebilecektir. Hak sahiplerine şartları sağlamaları durumunda yapılacak ödeme sigortalıya yapılacak ödemeyi geçemeyecektir. Kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme hesabına dahil edilmeyecek olup sigortalının sağlığında yapmış olduğu hizmet borçlanmaları hak sahiplerine ödenerek ölüm toptan ödemesine dahil olacaktır.
Yanlış ve Yersiz Alınan Primlerin İadesi Bakımından; Uygulamada prime esas alınamayacak ödemelerin prime tabi olması, yanlış belge bildirimleri yapılması, muaf olunan prim türünden prim alınması, çakışan hizmet süreleri gibi durumlar söz konusu olduğunda yanlış ve yersiz alınan primler olarak değerlendirilmektedir. Buna istinaden ilgili primlerin iadesi için 10 yıllık zamanaşımı süresinin geçmemiş olması ve işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Merkezine / Müdürlüğüne yazılı talepte bulunulması gerekmektedir. 1.10.2008 tarihi veya sonrasında tahsil edilen primlerin iadesi sırasında ödenecek kanuni faiz, primin SGK’ya yatırıldığı tarihi takip eden ay başından iadenin yapıldığı ay başına kadar geçen süre için hesaplanacaktır. Çakışan çalışmalara yönelik ödemeler kanuni faiz hesaplanmadan yapılacaktır.
