Vergi affı, devlet tarafından belirli şartlar altında vergi borçlarını silme veya indirme imkanı sunan bir uygulamadır. Özellikle mali sıkıntı yaşayan mükellefler için önemli bir fırsat olabilir. Ancak, vergi affının getirdiği bazı şartlar ve sonuçları da göz önünde bulundurulmalıdır.
Kelime anlamı olarak “af” kavramı; bir suçun, bir kusurun veya bir hatanın bağışlanması olarak tanımlanmaktadır. Af kurumu, mevzuatımızda genel olarak Ceza Hukuku anlamında Anayasa ve Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) düzenlenmiştir.
“Vergi affı” ise dar anlamda devletin vergi cezalarının kısmen ya da tamamen tahsilatından vazgeçmesi; geniş anlamda ise vergi ve vergiye bağlı tüm alacakların tahsilinden kısmen veya tamamen vazgeçmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Vergi Usul Kanunu (VUK) ya da diğer herhangi bir Kanun’da vergi affı ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bununla birlikte, vergi affı ancak bir kanunla getirilebilir. Bu sebeple, uygulamada affın kapsamının belirleneceği ayrı ve ayrıntılı bir Kanun ile vergi affı gerçekleştirilmektedir.
Türk Hukuku’nda vergi affı yasaları incelendiğinde; yaklaşık 2 ya da 3 yılda bir yeni bir vergi affı yasasının yürürlüğe girdiği görülmektedir. Bu kanunlar incelendiğinde gerek dönemin siyasi ya da ekonomik durumu gereği verginin affının kapsamının değiştiği gözlemlenebilmektedir. Vergi affının kapsamı kimi Kanun’da belirli alacak veya vergi türlerini kapsarken, kimi Kanun’da ise belirli bir tarih aralığındaki vergi borçlarını kapsam dahiline almaktadır. Yine bu kanunlarda vergi affına katılım şartları da düzenlenmektedir.
Her ne kadar vergi affının bireysel olarak düzenlenebileceği kabul edilse de, uygulamada genellikle genel nitelikli bir affın gerçekleştirildiğini söylemek mümkündür.
Vergi affı; vergi borcu ve cezalarını sona erdiren Vergi Usul Kanunu’ndaki terkin, cezalarda indirim, pişmanlık ve ıslah ve uzlaşma gibi uygulamalardan farklı olarak bir sürekliliğe sahip değildir.
Vergi affının özellikleri olarak; kanunlarla düzenlenmesi gerektiği, devletin birtakım vergi alacaklarından vazgeçtiği, affın geçmişe yürüyerek geçmiş olayları üzerinde etki doğurduğu sayılabilir.
En son 12 Mart 2023 tarihli T.C. Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la gelen yeni vergi affı düzenlemesi affın kapsamı oldukça geniş tutulmuştur. Neredeyse tüm vergi ve diğer amme alacakları affın konusu olmakla birlikte, belirli bir tarih sınırı getirilmiştir.
İşbu kanuni düzenleme uyarınca; özetle 31.12.2022 tarihinden önce kesinleşen tüm vergi aslı ile buna bağlı vergi cezaları, gecikme zammı ve faizlerinin tamamı af kapsamına alınmıştır. Ayrıca, kesinleşmeyen, diğer bir ifade ile hakkında Kanun yoluna başvurulan vergi alacaklarının kısmen tahsilatından vazgeçtiği görülmektedir.
Ayrıca, bu kanunla, her ne kadar vergi alacaklarından geniş çaplı bir şekilde vazgeçilmişse de, bir takım ek mükellefiyetler de getirilmiştir. Özellikle kurumlar vergisi mükelleflerinin geçmiş yıla ilişkin indirim veya istisna kapsamındaki birtakım harcamalarına ek vergi yüklenmiş olması buna bir örnek teşkil etmektedir.
Gelinen noktada, ülkemizin içinden geçtiği ekonomik ya da sosyal konjonktür gereği her defasında farklılık ihtiva edilen kanuni düzenlemelerle hayatımıza giren vergi affının vergi affının kapsamının, içeriğinin ve katılma koşullarının her seferinde ayrı kanunla düzenleniyor olması dolayısıyla, genel çerçevede bir vergi affı tanımı yapabilmek mümkün değildir.
Ancak, Anayasa’nın 73. maddesi uyarınca; verginin ancak Kanun ile konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı düzenlemesi uyarınca, her vergi affına ilişkin yürürlüğe konulan kanuni düzenlemeyi kendi içerisinde değerlendirmek gerekecektir.
Sonuç olarak; vergi affı, vergi borcu olan mükelleflere borçlarını ödeme imkanı sunan bir çözüm olabilir. Ancak, her zaman bu uygulamaya başvurmak doğru bir karar olmayabilir. Vergi borcu olanlar, öncelikle borçlarını ödeyebilecekleri diğer seçenekleri de değerlendirmelidir. Vergi affı gibi seçenekleri kullanmadan önce uzman bir vergi danışmanından yardım almak, daha sağlıklı kararlar vermenize yardımcı olabilir.
