HGS köprü ve otoyol geçişlerinde radyo frekanslarını kullanarak ücretlendirme yapan geçiş sistemidir. Gişelerde yer alan antenler, aracın ön camındaki etiketi okur ve etiketin ait olduğu hesaptan ücreti tahsil eder.
Ülkemizde HGS sisteminin kullanıldığı bazı otoyol ve köprüler başta 15 Temmuz Şehitler Köprüsü, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Osmangazi Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Avrasya Tüneli, İstanbul-İzmir Otoyolu, Avrupa Otoyolu (Edirne-İstanbul), Anadolu Otoyolu (İstanbul-Ankara), Kuzey Marmara Otoyolu (İstanbul 3. Çevre Yolu) şeklindedir.
Kamu kurumları, hizmetlerini kendi bütçeleriyle gerçekleştirip bizzat işletebileceği gibi işletme hakkını özel şirkete devredip onların işletmesini de sağlayabilir. En sık karşılaşılan işletme hakkı devri görünümü ise yap-işlet-devret modelidir. 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun yap-işlet-devret modelini şöyle tanımlamıştır: Yatırım bedelinin (elde edilecek kar dahil) sermaye şirketine veya yabancı şirkete ait olduğu, şirketin işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödendiği sistemdir. Kullanılan yolun işletme sahibinin özel şirket veya kamu kurumu olması ücretin belirlenmesi, tahsilatın durumu gibi konularda farklılık meydana getirir.
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün Hizmetleri Hakkında Kanun madde 14 geçiş ücretlerinin belirlenmesini düzenler. Maddeye göre geçişi ücretli otoyollar ve erişme kontrolünün uygulandığı karayollarının, işletme hakkı verilen ve devredilenler hariç, geçiş ücretleri, bu ücretlerin yeniden belirlenmesi Ulaştırma Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir. İşletme hakkı verilen veya devredilen yolların geçiş ücretleri ve artış oranları ise sözleşmede belirlenir.
İşletme hakkı verilen otoyol ve köprülerden elde edilecek gelirler anonim şirkete aittir. Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 29. Maddesinin beşinci fıkrasına göre, her ay uygulanmak üzere, işletme hakkı verilen otoyol veya köprüden bir aylık tahsilat Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapılır ve tahsil edildiği ayı takip eden ayın on beşine kadar anonim şirkete aktarılır.
HGS sisteminden HGS abonesi olmadığı için kaçak geçiş yapan sürücü eğer 15 gün içerisinde abone olur ve yeterli bakiyeyi hesabında bulundurursa kaçak geçiş ücreti uygulanmaz. Araç sürücüsü HGS hesabında yeterli bakiye bulunmadığından kaçak geçiş yapmışsa yine aynı şekilde 15 gün içerisinde hesabına yeterli parayı yatırırsa cezalı geçiş ücreti uygulanmaz.[1] Fakat bu durumlarda gişeden “ihlalli ödemesiz geçiş bildirimi” yani İGB alınması gereklidir.
Karayolları Genel Müdürlüğünün Hizmetleri Hakkında Kanun’un 30. maddesine göre Karayolları Genel Müdürlüğü işletimindeki otoyollar ile erişme kontrolünün uygulandığı karayolları için belirlenen geçiş ücretini ödemeden geçiş yaptığı tespit edilen araç sürücüsüne o mesafeye ait geçiş ücretinin dört katı tutarında idari para cezası kesilir. İşletme hakkı verilen veya devredilen otoyol ve erişme kontrolünün uygulandığı karayollarından geçiş ücretini ödemeden geçiş yapan araç sahiplerinden; giriş-çıkış yaptığı mesafeye ait geçiş ücreti ile birlikte, bu ücretin dört katı tutarındaki ceza, işletici şirket tarafından ceza genel hükümlere göre tahsil edilir. Ödemesiz geçiş tarihini izleyen on beş gün içinde yükümlü olduğu geçiş ücretini usulüne uygun olarak ödeyenlerden ücretin dört katı tutarındaki idari para cezası uygulanmaz. Bu on beş günlük sürenin bitiminden itibaren ilk iş gününde, işletici şirketler ücretsiz geçiş yapan araçları en yakın trafik kuruluşuna bildirir.
Yükümlü olunan geçiş ücretleri ve idari para cezaları bir ay içerisinde ödenmelidir. Aksi takdirde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ilgili vergi dairesi tarafından takip ve tahsil edilir. Vergi daireleri tarafından tahsil edilen geçiş ücretleri, tahsilâtın yapıldığı ayı takip eden ayın sonuna kadar Genel Müdürlük hesaplarına aktarılır.[2]
