HUKUK & DANIŞMANLIK
Engelli Aylığı ve Evde Bakım Ücreti
Engelli Aylığı ve Evde Bakım Ücreti internette en merak edilen sorular arasında, MGC Legal olarak sizler için cevapları derledik. Bu makale de yer alan ücretler 2018 yılı için geçerli olup; Kanun değişmediği sürece diğer tüm içerik geçerli konumdadır.
Devletin dezavantajlı kesimde bulunan bireylerin önündeki engelleri kaldırmak ve sosyal yardımlardan yararlanmalarını sağlamak için gerekli önlemleri alması ödevlerinden birisidir. Ayrıca, Anayasamıza göre; çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler yine eşitlik ilkesine aykırı sayılmamaktadır.
Bu doğrultuda engellilerin maluliyet oranına ve yine yasada aranan diğer koşulların yerine getirilmesi halinde kendisine veyahut yakınına maaş bağlanması veya bakım parası ödenmesi imkanı sağlanmıştır.
Her nekadar şuan için ekonomik olarak yeterli olmasa da, bu yolla engelli vatandaşların sosyo-ekonomik temel ihtiyaçlarının karşılanması hedeflenmekte olup; ülkemizde devlet aracılığıyla engelli bireyleri yapılan yardımları Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı kuruluşlar yerine getirilmektedir.
Engelli Aylığı Nedir?
Engelli aylığı; 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunu kapsamında ilgili vatandaşlara bağlanan aylıktır.
Engel oranına göre miktarı değişen “Engelli Aylığı” aşağıda açıklanacak şartları sağlayan, ekonomik yoksunluk içinde bulunan; 18 yaşından büyük engelli bireyler ve kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış engelli yakını bulunan Türk vatandaşlarına bağlanmaktadır.
Engelli Aylığına Kimler Başvurabilir?
Yetkili hastaneden alınmış engelli sağlık kurulu raporuna göre “engelli” (engel oranı %40-%69) ve “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli” (engel oranı %70 ve üzeri) olan vatandaşlar aşağıdaki koşulları sağlaması durumunda engelli aylığına başvurabilir:
- Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan,
- Sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan (yetim aylığı bu duruma istisna teşkil etmektedir. Yetim aylığı almakta olan engelli bireylerin aylık veya gelirleri, alacağı engelli aylığından az ise aradaki fark ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılanmaktadır),
- Nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan,
- Mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan,
- Her türlü gelirleri toplamının aylık ortalaması, kanunla belirlenen muhtaçlık sınırının altında olan kişiler.
Engelli veya başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli vatandaşlar dışında; yukarıdaki sayılı koşulları sağlayan ve kanunen bakmakla yükümlü olunan 18 yaşını tamamlamamış engelli yakını bulunanlar, bakımının fiilen gerçekleşmesi ve aylık ortalama gelirinin kanunla belirlenen muhtaçlık sınırının altında olması kaydıyla bu aylıktan faydalanabilir.
Muhtaçlık Hali Yönetmelik’in 7. maddesi uyarınca geçici madde 1’de yer alan hükümler göz önüne alınarak “Puanlama Formülü” ile hesaplanır. Muhtaçlık sınırı her yıl güncellenmek ile birlikte 2018 yılı için 483,00 TL’dir.
Engelli Aylığına Başvuru Nasıl Yapılır?
Engelli aylığına ilişkin başvurular, 2022 sayılı Kanun ve buna ilişkin düzenlenen yönetmelik uyarınca kişilerin adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına yapılmaktadır. Başvuruların şahsen ve yazılı olarak yapılması esastır.
Ancak, başvuru işleminin kanunî temsilciler tarafından yapılması hâlinde mahkemeden alınmış karar örneği; vekil tarafından başvuru yapılması hâlinde vekâletname örneği başvuru formuna eklenir.
Engelli aylıkları ve 18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında aşağıdaki belgeler istenmektedir:
- Başvuru makamından yahut internetten ulaşılabilen kişisel bilgilerin işleneceği aylık başvuru formu,
- Başvuran vatandaşın engelli durumunu gösteren sağlık kurulu raporunun aslı ya da noter/hastane başhekimliği tarafından onaylı sureti veya Sağlık Bakanlığı veri tabanından elektronik olarak paylaşılan rapor bilgileri (sağlık raporu suretlerine Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfı Müdürlerince, aslının ibraz edilmesi kaydıyla “aslı gibidir” onayı verilmektedir),
- 18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında; engelliler için sağlık kurulu raporunun yanında, kanuni velisinin olmadığı durumlarda atanmış vasilere ilişkin mahkemece verilmiş vesayet kararının aslı ya da noter tarafından onaylı sureti (vesayet karar suretlerine Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfı Müdürlerince, aslının ibraz edilmesi kaydıyla “aslı gibidir” onayı verilmektedir).
Eksik belge ile yapılan başvurular kabul edilmez ve belgelerin tamamlanmasını takiben aylık başvurusu sisteme işlenir. Ardından sosyal inceleme aşaması gelmektedir. Sosyal inceleme, hane ziyareti ve çevre araştırmasından elde edilen bilgilerden oluşur.
Sosyal inceleme, başvuru formunda beyan edilen bilgiler ile merkezi veri tabanlarından yapılan sorgulamalar doğrultusunda elde edilen bilgilerin doğrulanması ve hanenin genel durumunun mahallinde tespit edilmesi amacıyla, Vakıf personeli tarafından başvuruda bulunanın ikametgahına ve çevresine gidilmek ve hane ziyaret bilgi formu doldurulmak suretiyle gerçekleştirilir. Aylık almaya hak kazanan kişilerin sosyal incelemeleri her yıl yenilenir.
2022 sayılı Kanun kapsamındaki aylıklara ilişkin tüm iş ve işlemler, başvuru tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde tamamlanır. Muhtaçlığı tespit edilerek aylık bağlanan kişilerin aylığa hak kazandıkları tarih, başvuru tarihini takip eden aybaşıdır.
Aylığa hak kazanma başlangıç tarihinden ilk aylık ödemesinin yapıldığı ödeme dönemine kadar olan aylık hakları için, aylığın bağlandığı tarihi takip eden ilk ödeme döneminde defaten ödeme yapılır. Engelli aylığı, üçer aylık dönemler halinde peşin olarak ödenir.
2022 sayılı Kanun uyarınca bağlanan Engelli Aylığı haczedilemez, başkasına devir ve temlik edilemez. Bu açıdan engelli aylığından yararlanan vatandaşlar koruma altındadır.
Ne Kadarlık Ücret Aylık Olarak Ödenir?
2018 yılı için %40 ila %69 engellilik oranı bulunan engellilere 1.197 TL, %70 ve üstü engellilik oranı bulunan ve başkasının bakımına muhtaç engellilere ise 1.796 TL olarak ödenmekte olup; bu rakam her yıl değişmektedir.
Engelli Aylığının Geçici Olarak Durdurulması veya Kesilmesini Gerektiren Haller Nelerdir?
Engelli Aylığı ödemesi, belirli durumlarda geçici olarak durdurulabilir veya tamamen kesilebilir. Yönetmeliğin 11/1/a-b’de açıklandığı üzere aşağıdaki hallerde engelli aylığı ödemesi geçici olarak durdurulur:
- Engelli aylığı alınırken, ikametgâh başka Vakfın görev alanına girilecek şekilde değiştirilirse ödemeler, yeni ikametgahın bağlı olduğu Vakfa başvuru yapılana kadar durdurulur.
- Süreli raporu bulunanlar, rapor süresi dolmasına rağmen yeni raporlarını Vakfa teslim etmezler ise ödemeler yeni rapor ibraz edilene kadar durdurulur.
Aşağıda belirtilen hallerin gerçekleşmesi durumunda ise Engelli Aylığı tamamen kesilir:
- Ölüm,
- Feragat,
- 18 yaş altı engelli yakını aylığı alanlar için engellinin 18 yaşını doldurması,
- 18 yaş altı engelli yakını aylığı alanlar için bakıcı ile bakılanın aynı hanede ikamet etmediğinin veya aynı hanede ikamet edilse dahi bakımın fiili olarak gerçekleşmediği ya da aylığın engelli için kullanılmadığının tespit edilmesi,
- Türk vatandaşlığından çıkarılma ya da Türk vatandaşlığı muhafaza edilmeksizin yabancı memleket uyruğuna girilmesi,
- Süreli raporu bulunanlar için rapor süresi dolmasına rağmen yeni raporun 1 (bir) yıl içinde Vakfa teslim edilmemesi,
- İkametgahın başka Vakfın görev alanına girecek şekilde değiştirenin ikametgahındaki Vakfa 1 (bir) yıl boyunca başvurmaması,
- Aylığın bir yıl boyunca aralıksız olarak alınmaması,
- Engelli aylığı şartlarının (muhtaçlık vb.) kaybedilmesi.
Bu Hususta Bildirim Yükümlülüğü ve İlgili İdari Yaptırımlar Nelerdir?
Engelli Aylığının kesilmesini gerektiren durumların gerçekleşmesi halinde ilgililer 3 (üç) ay içimde Vakfa bildirim yükümlülüğü altındadır. Bu yükümlülüğe uyulmayarak yersiz şekilde aylık alanlara karşı geçen süre için kanunu faizi ile birlikte Bakanlık tarafından borç tahakkuk ettirilir. Borçlar ilk olarak mahsup yoluyla tahsil edilir. Bu durum mümkün değil ise Bakanlık tarafından takibe geçilir.
Engelli aylığına başvuruda gerçeğe aykırı belge düzenleyenler hakkında Bakanlık tarafından Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunur. Belgeyi düzenleyenler kamu görevlisi ise ayrıca idari soruşturma açılır.
Evde Bakım Parası Nedir?
Gündelik ihtiyaçlarını kendi imkanları ile sürdüremeyen ve bakımları başkaları tarafından kendi evlerinde veya akrabaları tarafından sağlanan engellilere bakan kişilere ödenen ücrettir.
Evde Bakım Parasına Kimler Başvurabilir?
Engelli kişinin anne-baba gibi yakını olabileceği gibi kan bağı bulunması aranmakta olup engelliye bakan herkes evde bakım parası alamıyor. Mevzuat gereği üvey akrabalar da evde bakım parası alması mümkün.
Bakımını üstlenen kişinin aynı adreste ikamet etmesi şart olup ancak engelliye bakacak başka kişinin bulunamaması ve engellinin veya yasal temsilcisinin özel veya resmi merkezlerde bakım hizmeti almayı istememesi halinde, bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de görüşüyle bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir.
Evde Bakım Parasına Başvuru Nasıl Yapılır?
Engellilik durumunun en az %50 oranında ağır engelli olduğuna dair sağlık raporu alınmasını müteakiben İkamet edilen ilin Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne müracaat edilmesi gerekmektedir. İstenen belgeler ise aşağıdaki gibidir.
- T.C. Kimlik Numarası beyanı,
- Engelli sağlık kurulu raporu (engel oranı %50 ve üzeri ağır engelliler),
- Bakmakla yükümlü olunan bireyler kapsamındaki kişilerin gelir ve mal durumuna ilişkin yazılı beyanı ve taahhüdü ile beyanın içeriğine dair belgeler,
- İki adet vesikalık fotoğraf,
- Varsa öğrenim durumunu gösterir belge veya sureti,
- Engellinin vasisi var ise, vesayete ve vasi atanmasına ilişkin mahkeme kararı,
- Anne babanın boşanmış olması hâlinde, boşanmaya ilişkin mahkeme kararı (velayet kararı),
- Evde Bakım Talep Formu,
- Gelir Durumuna İlişkin Beyan Belgesi (başvuru merkezinden imzalı nüshası alınarak diğer kurumlara müracaat yapılabilir),
- Gelir Araştırma Formu,
- Soybis Kullanım İzin Formu,
- Evde Bakım Taahhüt Sözleşmesi.
Evde Bakım Parası Ne Kadar?
Gerekli şartları sağlayan ve engellisine bakan kişiye 2018 yılı için aylık 1085 TL ödeme yapılıyor. Evde bakım parasının alınabilmesi için engellinin bulunduğu hanede kişi başına düşen gelirin asgari ücretin üçte ikisinden düşük olması gerekmekte olup 2018 yılı itibarıyla bu rakam 967 TL’dir.
Bütün bunlarla beraber, bu koşulların aylık veyahut ücret alınmasından sonra değişmesi örneğin kişi başına düşen hane halkı gelirinin artması halinde bildirimde bulunarak alınan aylık veya bakım ücretinin kesilmesi talep edilmelidir.
İlginizi Çekebilir: Doğum Sonrası Para Yardımı