Basın İş Kanunu’na Tabi Gazetecilerin Yasal Hakları

Basın İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Hukuki Sonuçları

Kıdem Tazminatı

5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi olarak çalışan gazetecilerin kıdem tazminatı hakları gerek kazanım koşulları gerekse de hesaplanması bakımından 4857 Sayılı İş Kanunu’na göre ciddi farklılıklar göstermektedir:

Kıdem Tazminatına Hak Kazanmak İçin Ne Kadar Süre Çalışmak Gerekir?

Basın İş Kanunu’na göre gazetecinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için 5 yıl çalışmış olması gerekmektedir (Bas. İş. K. md. 6). Tazminata esas bu süre, gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden hesaplanır. Bu tarih, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan ve 9. madde gereğince işverenin verdiği beyannamedeki bilgilerin işlendiği sicildeki kayıtlara göre tespit edilir (Şakar 2002: 109, 110). Ayrıca belirtmek gerekir ki, bir defa kıdem tazminatı alan gazetecinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır. Ancak, buna aykırı olarak işverenle gazeteci arasında yapılacak anlaşma geçerlidir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kanunda kıdem tazminatı için bir tavan öngörülmemiştir. Hesaplamada yalnızca meslek kıdemi dikkate alınacaktır. İşçilikte geçen ya da Basın İş Kanunu’nun istisnaları dâhilinde kalan çalışmalar kıdem tazminatı hesabına alınmaz (Göktaş ve Çil 2003: 57). Kıdem tazminatı kişinin her çalıştığı yıla karşılık bir aylık ücreti tutarında hesaplanır. Ay ve gün olarak yıla tamamlanmamış süreler de oranlanarak ödenir. Ancak kıdem süresinin küsuratlı kısımları, 6 ayı aştığı zaman dikkate alınacaktır. Kıdem süresinin yıl artığı 6 aydan daha az süreli ise bu süreler için kıdem tazminatı hesaplanmaz (Bas. İş. K. md. 6/7).

İlginizi Çekebilir: Kıdem ve İhbar Tazminatları Nasıl Hesaplanır?

Kıdem Tazminatı Taksitlendirilerek Ödenebilir mi?

İşverenin maddi imkânsızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, taksitlerin tamamının süresi 1 yılı geçmeyecek şekilde, en çok dört taksitte ödeyebilir. Ancak, bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir. Yani, işverenin mali yetersizliğini, vergi dairesi kararı ile ispatlaması gerekmektedir.

İhbar Tazminatı

Basın İş Sözleşmesi, tarafların anlaşması, kendiliğinden ya da fesih bildirimi ile sona erebilir. Gazetecinin sözleşmesi işveren tarafından, haklı bir sebep olmadan ve ihbar sürelerine uyulmadan feshedilirse, gazeteci, ihbar sürelerine ilişkin ücretler tutarında ihbar tazminatına hak kazanır. Gazeteci ihbar süresine uymadan işini terk ederse, bu defa aynı miktarda tazminatı işverene ödemek durumunda kalır (Bas. İş K. md. 5/II).

İhbar süresi işverenle gazeteci arasındaki hizmet süresine göre değişiklik göstermektedir;

• İşverenle arasındaki hizmet ilişkisi en az 5 yıl sürmüş olan gazeteciye yapılacak ihbar süresi 3 aydır. Beş seneden az hizmeti olanlar için bu ihbar müddeti 1 aydır (Bas. İş K. md.6/4).
• Yazılı ihbar süreleri asgari olup, sözleşme ile arttırılabilir.

Çalışma Süresi ve Fazla Mesai

4857 Sayılı İş Kanunu ile Basın İş Kanunu arasındaki temel fark, İş Kanunu çalışma süresini haftalık belirlerken Basın İş Kanunu’nun günlük belirlemesidir. Basın İş Kanunu’na göre günlük çalışma süresi gece ve gündüz devrelerinde 8 saattir. Bu 8 saatin üzerinde yapılan çalışma fazla mesai olarak kabul edilmelidir. Fazla mesai günde 3 saati geçemez. Süresine bakılmaksızın gazetecinin ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatilinde yaptığı çalışmalar da fazla mesai olarak kabul edilmektedir.

Yıllık İzin

Basın İş Kanunu’nda yıllık ücretli izin konusu günlük süreli yayında çalışan ve günlük olmayan süreli yayında çalışan gazeteciler bakımından ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Günlük süreli yayında çalışanların yıllık izinleri: İşyerinde en az bir yıl çalışmış olmak şartıyla,

• Gazetecilikteki kıdemi 1 yıl ile 10 yıl arasında (10 yıl dahil) olan gazeteciye 4 hafta,
• Gazetecilikteki kıdemi 10 yıldan çok olan gazeteciye 6 hafta izin verilir.

Günlük olmayan süreli yayında çalışanların yıllık izinleri: Gazeteci günlük olmayan aylık ya da haftalık yayında çalışıyorsa, meslekteki kıdemi ne olursa olsun her altı aylık çalışılan süre için iki hafta ücretli izin verilir (Bas. İş. K. Md. 21).

Gazeteci, yıllık iznini kullanmamışsa, işine son verilmesi halinde, “izin müddetine ait ücreti” kendisine peşin olarak verilir (Bas. İş. K. md 6/7).

Hafta Tatili

Her altı günlük çalışmanın sonunda gazeteciye bir günlük ücretli hafta tatili izninin verilmesi zorunludur. Eğer gazeteci sürekli gece çalışması yapıyorsa hafta tatili iki gündür (Basın İş K. md. 19/1) Hafta tatilinde çalışma fazla çalışmaya girerken Pazar günü dışında başka bir günde hafta tatili yapan gazeteci fazla çalışma yapmış sayılmaz (Ek 1. madde)(Göktaş ve Çil 2003: 309).

Anahtar Kelimeler: Basın İş Kanunu’na Tabi Gazetecilerin Yasal Hakları, Basın İş Kanunu, Gazetecilerin Yasal Hakları, Basın İş Kanunu’na Göre Gazetecilerin Yasal Hakları, Basın İş Sözleşmesi.

Kaynakça

• Şakar, Müjdat (2002). Basın İş Hukuku. İstanbul: Beta.
• Karahisar, Tuba – Basın İş Kanunu’na Göre Gazetecilerin Yasal Hakları.
• Göktaş, Seracettin ve Çil, Şahin (2003). Açıklamalı – İçtihatlı Basın İş Kanunu. Ankara: Turhan Kitabevi.